Scheiding, van meet af aan

Goed beschouwd is er bij stereo reeds vanaf de geluidsdrager (cd, audiostream, elpee) — en strikt genomen al vanaf het begin van de opnameketen — sprake van twee volledig gescheiden geluidskanalen: links en rechts. Dat impliceert dat we dus altijd te maken hebben met het transport van twee afzonderlijke elektrische audiosignalen, waarmee niet alleen tegelijkertijd, maar ook afzonderlijk dingen fout kunnen gaan. Ook impliceert het dat we te maken hebben met twee afzonderlijke kanalen die ook fysiek afzonderlijk worden benaderd middels de opstelling.

Deze fysieke en elektronische scheiding, die onmisbaar is voor het realiseren van stereo-weergave, vergroot tevens het aantal potentiële mogelijkheden waarmee de symmetrie tussen links en rechts kan worden verstoord.

In sommige audiocomponenten worden de signalen van de twee audiokanalen vanaf begin tot eind geheel mechanisch en elektrisch gescheiden bewerkt. Een dergelijke aanpak en opbouw zal de kosten van het apparaat natuurlijk sterk verhogen, zo niet nagenoeg verdubbelen tov een vergelijkbaar component dat niet over een strikt gescheiden bouwwijze beschikt.

Deze gescheiden bouwwijze wordt, soms terecht en soms ten onrechte, 'dubbel mono' genoemd.
Strikt genomen behoren bij 'dubbel mono' ook twee netsnoeren, want er is dan sprake van twee voedingen. Eén transformator en bijbehorende voedingselectronica voor elk kanaal!
Dubbele netsnoeren komen niet voor bij apparaten die weliswaar volledig gescheiden zijn opgebouwd, maar pas vanaf het voedingsgedeelte.

Aan de streamer, draaitafel CD-speler of digitale processor zijn twee interlinks (verbindingskabels) aangesloten. Meestal gaan die naar een voorversterker of geïntegreerde versterker en soms ook direct naar een eindversterker. Het betreft hier de signaalgeleiders voor het linker- en rechterkanaal.

Interlinks zijn, vaak op meer dan één manier, zelf ook 'symmetrisch'. Ze zijn natuurlijk even lang en van gelijk fabrikaat. Ook zijn ze op identieke wijze afgemonteerd met identieke, niet al te vuil geworden (RCA-)connectoren.
Inwendig (qua fysieke opbouw) kunnen interlinks ook symmetrisch of asymmetrisch zijn opgebouwd.
Bij symmetrie is de geleider voor elk kanaal identiek en is er (meestal) nog een derde, gevlochten en niet-signaaldragende ommanteling aanwezig ter afscherming van hoogfrequent instraling.
Bij asymmetrie (coaxiale opbouw) is deze ommanteling wel drager van het signaal van één kanaal, terwijl de centrale geleider het andere kanaal verbindt. De gevlochten afscherming dient zowel voor afscherming als signaalvoering.

De twee interlinks zullen op hun weg van geluidsbron naar (voor)versterker niet in aanraking komen met netsnoeren. Sommige willen zelfs niet dat ze andere signaal- of luidsprekerbekabeling tegenkomen! De gedachte erachter is het voorkomen van onderlinge beïnvloeding, ongeacht hoe klein de kans daarop ook is. Zo ver gaan als in het laatste voorbeeld hoeft waarschijnlijk ook weer niet, maar het mag wel omdat zulke scheidingsmaatregelen nooit verkeerd kunnen uitpakken.

Ook de ontwerpers van high-end audiocomponenten gaan soms heel ver in hun mogelijkheden om de audiosignalen van het linker en rechter kanaal identiek, maar zeer strikt gescheiden te bewerken of te transporteren. Dat moet ook wel, want een kanaalongelijkheid groter dan 1 of 1,5dB is meteen hoorbaar. De meeste fabrikanten nemen daarom geen genoegen met meer dan 0,5dB kanaalongelijkheid in hun product, of dat nu een elektronisch of een elektromechanisch component is.

Voor jou als eindgebruiker -- de muziekliefhebber -- is het niet zo moeilijk om ergens in de fysieke opstelling of aansluitwijze van de geluidsinstallatie één of een aantal onachtzaamheden tegelijk toe te laten, die uiteindelijk de moeizaam door de fabrikant verkregen 0,5 of zelfs 0,1dB kanaalongelijkheid (samen met een aantal andere belangrijke criteria) tenietdoen.

Deze houding van de eindgebruiker is er een die meestal vanuit onwetendheid ontstaat, en soms vanuit een zekere desinteresse (bagatellisering van dit aspect), of een combinatie van de twee. Welke factoren een rol spelen weet je zelf het best, maar het bovenstaande zal er dus toe leiden dat hoogwaardige geluidsapparatuur simpelweg niet tot de bedoelde hoogwaardige prestaties in staat is, ondanks alle goede zorgen van de ontwerper.

In een ander artikel, "Wat is High-End Audio"), werd gesteld dat de vele kleine aandachtspunten, voorzorgsmaatregelen, voorschriften en vuistregels die in het leesvoer op deze site naar voren zouden komen alléén dan werkelijk resultaat kunnen opleveren, als ze zoveel mogelijk samen en tegelijkertijd worden gerespecteerd. De door mijzelf nogal eens herhaalde nadruk op nauwgezetheid, aandacht en een synergetische aanpak bij het proces van optimalisatie van je (huiskamer)weergave mag op zeuren lijken, het zal uiteindelijk toch wel vanzelf duidelijk worden hoezeer kleine onachtzaamheden 'hier' grote gevolgen 'daar' kunnen hebben ....





Gradaties van Grofheid

Het plaatsen van een fors meubelstuk in de onmiddellijke nabijheid van één van je twee luidsprekers zal tot een onmogelijk te corrigeren onbalans in het geluidsbeeld leiden. De enige manier om het toch te corrigeren is door het meubelstuk te verwijderen.

Er zijn zeker gradaties in de grofheid waarmee symmetrie ergens in de keten kan worden verstoord. Dit zeker niet heel vergezochte voorbeeld van een groot meubelstuk bij de luidsprekers werd aangehaald om te laten zien dat een echt grove verstoring van de symmetrie, als direct gevolg van fysieke onachtzaamheid of onnadenkendheid van de eindgebruiker, achteraf niet meer ongedaan kan worden gemaakt door wat voor soort correcties dan ook. Er kan nog wel worden gepoogd om de situatie te compenseren met een lapmiddel, zoals de balansregelaar in dit geval zou zijn, of met een paardenmiddel, wat dan hier zou betekenen dat je de pal voor de andere luidspreker ook een soortgelijke obstructie plaatst.
In dat geval is de symmetrie immers wel weer terug...

De balansregelaar, bedoeld om intensiteitsverschillen tussen het linker en rechter kanaal op te heffen, kan weliswaar zinvol compenseren voor de zwakker klinkende luidspreker, maar het eindresultaat zal in dit geval onbevredigend blijven. Het is immers niet alleen het lagere volume waarvoor hier moet worden gecompenseerd! Het meubelstuk, dat tevens fysieke obstructie is, zal de ruimtelijke afbeelding aantasten en ook de weergave van micro-details uit één "hoek" van 'het podium'.
Dat kun je niet met een balansregelaar, of met enig ander electronisch hulpmiddel compenseren, omdat het probleem helemaal niet electronisch van aard is, en dus geen electronische compensatie nodig heeft voor een goede oplossing!

In dit geval is voorkomen veruit te prefereren boven achteraf (vruchteloos) proberen te genezen wat niet meer te genezen valt.

Door de hele weergeefketen heen worden de twee audiokanalen in mindere of meerdere mate gescheiden bewerkt en getransporteerd door symmetrisch ontworpen producten, die links en rechts het signaal op precies dezelfde wijze bewerken, via symmetrische geleiders doorgesluisd naar het volgende apparaat of de luidsprekers. Daarna moet het elektrisch signaal nog worden omgezet in de mechanische trillingen van conussen of membranen in de twee luidsprekers (die op zijn beurt ook zoveel mogelijk identiek zijn gebouwd en afgeregeld).
Achterop de (eind)versterker worden links en rechts luidsprekerkabels van (dat zal toch zeker wel) gelijke lengte en fabrikaat aangesloten, die in elk geval niet parallel lopen aan bijvoorbeeld een netsnoer! Als een kabel al een netsnoer moet ontmoeten, dan kan dat wel door ze te kruisen. Zo passeren ze elkaar dus haaks.

De mogelijke onbalans als gevolg van een netsnoer dat een eind parallel met één van de twee luidsprekerkabels loopt, is mogelijk heel subtiel, maar doet zich dan voor in één kanaal! Bij een systeem dat inmiddels op alle kwaliteitspunten werd geoptimaliseerd, kan dat gewoon hoorbaar zijn als een vorm van ruimtelijke disbalans tussen links en rechts. Op een bepaald moment in het proces van optimalisatie is aandacht voor de kleinste, vooralsnog vaak over het hoofd geziene details, heel zinvol! Dat is ook zo bij de speurtocht naar een vooralsnog ongeïdentificeerd 'probleem'. Zoiets als die subiele onbalans van hierboven is soms nog niet zo 1,2,3 gevonden....
Dat die onbalans er wel degelijk is zal hoorbaar zijn. Waardoor deze wordt veroorzaakt is dan weer een ander verhaal... Iets in de keten veroorzaakt het, zoveel is zeker, en daarom mag geen enkele omstandigheid, tweak of upgrade, ook niet die welke eerder als positief werden aangemerkt, boven verdenking worden geplaatst. In elk geval niet totdat de oorzaak boven water is gekomen.

De twee luidsprekers zijn zogenaamde elektromechanische componenten. Op hen rust de uitdagendste taak van alles, namelijk om een elektrisch audiosignaal om te zetten in een mechanische replica ervan, meestal middels 'trillend vetvrij papier' (de luidsprekerconussen), al of niet geplaatst in een kastbehuizing.
Dynamische luidsprekers worden ook puntbron genoemd, omdat ze het geluid vanuit een klein of heel klein punt in de driedimensionale ruimte afstralen, en niet — zoals een dipoolluidspreker of lijnbron — gelijkelijk vanaf een groot oppervlak in de ruimte.

De linkse en rechtse geluidsbronnen moeten exact op dezelfde plaats in de driedimensionale luisterruimte opgesteld staan, want het geluidsbeeld (ruimtelijk en klankmatig) van een puntbronstraler in een begrensde ruimte wordt sterk bepaald door de driedimensionale plaats van die geluidsbron in de ruimte. Zo sterk dat symmetrische afwijkingen van meer dan 1 centimeter in de oppstelling van luidsprekers echt moeten worden vermeden!

Vooral in relatie tot de fysieke luidsprekeropstelling ontstaan er maar al te gemakkelijk de zwaarst wegende asymmetrische fouten die je, als gebruiker, zelf in de keten kunt inbrengen.

Zomaar, en zonder het echt te willen!

Dat komt omdat luidsprekers die enkel 'op het oog' identiek werden opgesteld eigenlijk helemaal niet zo identiek staan opgesteld — in elk geval niet symmetrisch genoeg om high-end prestaties te waarborgen, indien de luidsprekers die kwaliteiten bezitten.

Afwijkingen van enkele centimeters kunnen,
door visuele plaatsing 'uit de losse pols',
gemakkelijk ontstaan, en dat is gewoon genoeg
om hoorbare verschijnselen
van asymmetrie te veroorzaken
onder goede akoestische omstandigheden.

Met name bij opstellingsgevoelige luidsprekersystemen, zoals dipolaire luidsprekers en gesloten dynamische systemen, kan zoiets gemakkelijk gebeuren, waarna je jezelf vervolgens gaat afvragen waarom die luidsprekers eigenlijk zo unaniem geroemd werden in de audiogemeenschap!

Het loont daarom de moeite om de opstellingsratios heel goed uit te werken door met het meetlint te meten, alvorens deze definitief te markeren of in te stellen. De identieke waterpasopstelling van beide luidsprekers is van essentieel belang voor een geheel gelijkvormige, en daardoor zeer overtuigende, driedimensionale weergave van de muziek.
Identieke waterpasopstelling heeft een directe invloed op de linker- en rechterhoek van afstraling in het directe geluidsveld, en is als zodanig primair bepalend voor symmetrie in de directheid, impact en geloofwaardigheid van de ruimtelijke presentatie.

In veel gevallen, met name in woonsituaties, zal de ruimte zelf de grootste invloed uitoefenen op de introductie van ongelijkheden of afwijkingen die vele dB's bedragen. Dat is normaal en onvermijdelijk.
Ook in heel fraaie dedicated luisterruimtes kunnen nog sterkteverschillen van 10dB aanwezig zijn... maar dan liefst wel behoorlijk identiek bij elk kanaal!

Gelukkig kan muziek onder zulke omstandigheden nog steeds heel erg goed en overtuigend klinken. Daarom is de moraal van dit verhaal tegelijk ook, dat je je niet volledig moet blindstaren op kanaalongelijkheden die NA de luidsprekers zelf nog worden opgewekt door de ruimte zelf.

Dat is vooral ook zo, omdat zulke fenomenen zich hoe dan ook zullen voordoen in ELKE situatie, waarin muziek akoestisch of versterkt wordt opgevoerd!

Elke ruimte introduceert een eigen signatuur, maar bij goede ruimtes heeft men die zowel weten te minimaliseren als weten te 'ontstoren'.

naar boven

Symmetrie voert tot Synergie

Er waren zeker meer dan duizend geluidsinstallaties die ik beroepshalve kon beluisteren. Die waren hoogst zelden wat je 'volmaakt' zou kunnen noemen. Want naast de klassieke opstellingsfouten van luidsprekers (die komen het meest voor en zijn gelukkig gratis op te lossen) scoren ook laakbare fouten ten aanzien van symmetrie in fysieke opbouw en opstelling van de geluidsinstallatie heel hoog. In 90% van de luistersituaties was wel een of andere vorm van asymmetrie geslopen of geaccepteerd.

Hele absurde dingen bleken soms mogelijk, terwijl de eigenaar zich toch vertwijfeld bleef afvragen of high-end audio dan misschien tóch een commercieel verzinsel zou zijn. Ik heb gezien dat één luidspreker op een kartonnen doos, half achter de bank werd opgesteld om voldoende hoogte te krijgen, terwijl de andere vrijstaand en op de bijgeleverde spikes werd geplaatst.
Ook de linker (of de rechter) luidsprekerkabel wordt soms, samen met de netsnoeren samengebonden door hi-fi liefhebbers. Zo kun je de vele snoeren en kabels veel gemakkelijker onzichtbaar wegwerken.
Er waren vaak meubelstukken die één van de twee luidsprekers gedeeltelijk aan het oog onttrokken; een heel kort stukje prima kabel aan de linker luidspreker en 10 meter lampensnoer aan de andere, omdat het anders te duur zou zijn geworden...
Een CD-speler en de versterker boven op een van de luidsprekers geplaatst... De rechter of linker luidspreker bovenop de televisie of op het audiorack, want er was toch geen draaitafel...
Alles is mogelijk.

Dit zijn gelukkig wel extreme uitzonderingen, maar de totaliteit van alle luisterervaringen liet me zien dat symmetrie op heel veel verschillende manieren behoorlijk ernstig verstoord kan worden door de eindgebruiker. Zodanig dat het onmogelijk nog volledig gecorrigeerd of geëlimineerd kan worden. Het stoorniveau kan hooguit wat worden gereduceerd, maar wel tot een nodeloos compromis, omdat de situatie helemaal niet zou bestaan bij voldoende zorgvuldige uitwerking.

Een tweede gegeven dat aldus duidelijk werd is dat veel muziekliefhebbers in feite vooral 'apparatuur- en of geluidsliefhebbers' zijn, ondanks de overtuiging dat ze met muziek begaan zijn. Dat is een boude uitspraak, maar veel tekenen wijzen toch in die richting. Want welke muziekliefhebber accepteert er nu een (ruimtelijk) compromis dat net zo makkelijk ook kan worden vermeden? En welke muziekliefhebber zal niet ook elke mogelijkheid willen aangrijpen om meer muziek weer te kunnen geven, dankzij een relatief kleine en vaak gratis ingreep die 'opstelling' heet? Iedere rechtgeaarde muziekliefhebber met een high-end geluidsinstallatie wil toch tot elke prijs ook echte muzikale prestaties kunnen horen, en niet gewoon een gemiddeld goed hi-fi geluid?

De echte meerwaarde van high-end audio wordt daarom niet primair door de portemonnee gegarandeerd, maar vooral ook door de betrokkenheid, kennis en bekwaamheid van de eigenaar bij het opstellen en gebruiken van die apparatuur! Aangezien precies op dat punt liefhebbers en audiofielen het vaak laten afweten, zijn dat vooral mensen die ongetwijfeld van muziek houden en daar vaak ook heel wat geld voor over hebben, maar die er na aankoop niet werkelijk diepgaand naar om willen kijken, en die ook geen nazorg of zoiets als periodiek onderhoud willen plegen. Soms zijn het ook mensen die graag mooie of exclusieve apparatuur bezitten, maar niet meer van muziek houden dan een willekeurig ander mens.

Maar het vaakst van al is onwetendheid de reden voor compromissen op het gebied van symmetrie. Men wil heel graag weten hoe het dan wel moet, maar het is nogal tijdrovend om alles zelf uit te vogelen, en goede raad is vaak ook duur.





Ver willen gaan...

De vraag dient zich aan hoever je zelf wilt gaan in het optimaliseren van je systeem.
Als je meent dat je nu al waar gekregen hebt voor je geld, en als het systeem presteert op een niveau dat voor jou acceptabel is, dan is dat in principe ver genoeg. Toch kunnen en zullen er dan nog meer potentiële kwaliteiten in het systeem verborgen zitten. Muziekliefhebbers gaan soms niet verder dan uitpakken, opstellen of neerzetten en aansluiten, en vervolgens spelen...
De kans dat zo automatisch een meeslepende weergave van muziek ontstaat is vrij gering, omdat allerlei factoren die nu aan het toeval worden overgelaten dan ook toevallig gunstig moeten uitpakken voor de weergave!
Dat is zoals met een lot uit een loterij...

Bij verstokte audiofielen is er geen enkel verband tussen de winkelprijs van de geluidsinstallatie en de hoeveelheid energie die er door de gebruiker zelf in wordt gestoken, om zo de prestaties nog verder te optimaliseren. Apparatuur- en muziekliefhebbers die hun geloof alleen met de mond belijden worden door hen niet serieus genomen. Ze kunnen het niet aanzien hoe behoorlijk kostbare systemen uitgepakt, en vervolgens zonder al te veel aandacht voor opstelling en randvoorwaarden gewoon maar aangesloten en aangezet worden. Het ontbreken van de voor henzelf zo vanzelfsprekende ambities om de prestaties van het systeem nog verder op te voeren, is onbegrijpelijk. Ze zijn zelf immers na de feitelijke aankoop vaak nog tijden in de weer met hun misschien wel veel bescheidener geprijsde systemen, om dan na een maand of drie trots te melden dat het eindelijk goed genoeg klinkt om er naar te mogen komen luisteren...

Een heel klein groepje muziekliefhebbers is bereid om er helemaal voor te gaan. Zij zullen op geen enkel punt tolereren dat een maatregel, hulpmiddel, component, tweak of opstelling ook maar enige asymmetrie of noodzaak tot een of ander compromis introduceert.
De felbegeerde symmetrie moet te allen tijde worden gehandhaafd en loopt als een rode draad door alle andere maatregelen heen:

Als een op zichzelf prima maatregel of tweak tegelijkertijd ten koste moet gaan van iets in de de symmetrie, dan hoeft het meestal niet.

Als de lat inderdaad zo hoog ligt, zal geleidelijk aan ook duidelijk worden dat het behoud van symmetrie in de meeste gevallen alleen in een dedicated muziekruimte helemaal tot het einde kan worden doorgevoerd.

In een woonsituatie is zoiets vaak minder gemakkelijk of gewoon onmogelijk, en dat heeft dan weer helemaal niets te maken met de hiervoor besproken onwetendheid, nalatigheid of onzorgvuldigheid, maar gewoon met de alledaagse woontechnische overwegingen en vereisten!

Liefhebbers die, naast alle andere fundamentele aandachtspunten, ook het principe van de electronische, fysieke en electromechanische symmetrie van het begin tot het eind van de weergeefketen hebben weten te behouden (want het komt eerder neer op behouden dan op herwinnen), worden beloond met een muzikale presentatie die de som der delen ver kan overstijgen.

Schijnbaar heeft er dan tegelijk ook een synergetisch proces plaatsgevonden, waarin alle voor muziekweergave bepalende aspecten - dankzij de aandacht die ze hebben ontvangen - als één geheel muzikale integriteit, integratie en coherentie weten te behouden, dan wel te verwerven!

De muzikale presentatie realiseert dan een niveau dat onmogelijk is met precies dezelfde apparatuur in precies dezelfde ruimte, indien de aanvullende maatregelen en randvoorwaarden wél zouden worden gecompromitteerd of genegeerd.

Het lijkt dus op een gegeven moment onvermijdelijk te zijn dat er ook voldoende aandacht aan de akoestische situatie wordt gegeven.
Door ook deze laatste schakel, en potentiële bron van grove asymmetrie te optimaliseren, willen we voorkomen dat al die met zoveel inspanning verworven en behouden subtiliteiten op hun traject van opname via componenten naar weergave, niet toch nog geheel of gedeeltelijk verloren gaan in een overdaad van reflecties en andere zuiver akoestische onhebbelijkheden.

Dus:
High-End alleen voor audiofielen?

Het boven beschreven synergetische eindresultaat van een geslaagde opstelling van gewoon goede geluidsapparatuur, is de enige reden dat geluidsinstallaties, waarvan de prijs 5 tot 10% bedraagt van de duurste sets op de markt, beter, muzikaler en coherenter kunnen klinken dan die dure sets. Tien tegen één dat achter zo'n geluidsinstallatie een eigenaar schuilgaat met veel essentiële ervaring en technische kennis, en de tijd om creatief en succesvol te zijn bij het toepassen van de principes.
Dit alles ondersteund door simpele nauwgezetheid en consequentheid in handelen.

Als ik zou stellen dat de consequente toepassing van alle audiofiele principes voldoende is om alle klassieke en minder klassieke consumentenfouten te vermijden, dan zul je dat misschien wel beamen.
Als ik vervolgens stel dat toepassing van die principes zodoende automatisch een grondvoorwaarde is geworden voor kwaliteitsweergave, dan zul je dat waarschijnlijk ook van me kunnen aannemen.

En toch lijken heel veel liefhebbers hier af te haken — leken, vakmensen, maar ook iedereen er tussenin — dus bij de stelling dat kwaliteitsweergave op termijn onmogelijk is, als het consumentenaandeel bij aankoop, de opstelling en het onderhoud van de apparatuur wordt verwaarloosd of genegeerd. Naar mijn mening is dit het geval, vooral omdat je reeds eerder kon toegeven dat de tweede stelling op waarheid berust.
Maar als je er niet in meegaat is dat ook niet erg.
Zelf uitproberen zal duidelijk kunnen maken hoe het zit.

Maar vergis je ook niet in een deel van de groep waar dit alles ook op is gericht: er worden zomaar geluidsinstallaties opgesteld die meer kosten dan een ton, hoewel deze niet heel goed klinken — helemaal niet als de prijs echt in aanmerking wordt genomen. Natuurlijk, er is soms best veel detail, een geweldig fundament van lage tonen of een heel goede plaatsing van instrumenten.
Misschien zijn alle drie deze aspecten tegelijk aanwezig! En soms zijn die aspecten op zichzelf opvallend te noemen.

Maar "goed geluid" is in zulke gevallen vaak ook meteen alles wat er is: werkelijk muzikale integratie en coherentie — afgewogen, afgerond, compleet en symmetrisch, waarbij de ruimte zelf als het ware ook deel uitmaakt van het systeem als geheel — is de alles overkoepelende eigenschap waarmee je muziek kunt omschrijven.
|

Maar muzikale integratie en coherentie
worden niet automatisch gerealiseerd
als je alleen maar een ton investeert!

Synergie van alle essentiële aspecten
van muziekweergave wordt
hoogst zelden aangetroffen
en dan bovendien geheel onafhankelijk
van prijzen of budgetten.

Voor mij kwam in elk geval onomstotelijk vast te staan dat er, naast financiële investeringen, ook andere vormen van investering worden verlangd.
Die noem ik dan als totaliteit, het consumentenaandeel of het gebruikersaandeel.
Ik ben dus duidelijk geneigd om te concluderen dat high-end audio niet is voorbehouden aan prijzen en geldwaardes, maar het gevolg is van een min of meer succesvolle implementatie van het consumentenaandeel. Als dat "audiofiel" moet heten is dat prima, zolang je maar niet vergeet dat het altijd om steeds betere muziek gaat, ook lang nadat je een goed geluid hebt weten te realiseren. Vaak is goed geluid de grote en belangrijkste stap naar goede muziekweergave, maar zeker niet de enige...


En zo kon het gebeuren dat ik in de loop van 15 buitenshuis muziek luisterende jaren op z'n tijd ook aangenaam verrast werd door extreem muzikale, coherente en overtuigende presentaties van kunstmatig weergegeven muziek. Die waren dan zowel afkomstig uit zeer betaalbare systemen, alsook uit zeer kostbare.

De gemeenschappelijke factor is dat al die sets met veel zorg, geduld en experiment werden samengesteld, en bovendien op een succesvolle manier. Meestal is dit een proces dat over een flinke tijdsperiode zal worden uitgesmeerd, omdat het gebaseerd is op ervaring die moet kunnen groeien en uitbreiden.

Nog een gemeenschappelijke factor is dat alles zorgvuldig werd opgesteld in een ruimte, die eveneens ergens in dat proces acceptabele akoestische eigenschappen moest krijgen, maar waaraan zeker geen kapitalen versleuteld hoeven te worden.

Zulke eigenaars zijn zonder uitzondering mensen die heel evenwichtig kunnen omgaan met zowel muziek als geluid, door te erkennen dat akoestiek, opstelling en hardware feitelijk even zwaarwegend zijn voor het eindresultaat. Tevens beschikken ze over bruikbare, vaak geoefende luistervaardigheden.

Over deze luistervaardigheden en de totstandkoming ervan gaat een ander hoofdartikel op deze site, "Een beter luisteraar worden".

Dergelijke liefhebbers houden er vaak heel specifieke opvattingen op na over de manieren waarop ze hun systeem aan het zingen hebben gekregen. Het is daardoor gelijk duidelijk dat ze allemaal weliswaar een eigen ontwikkeling doormaakten, maar de resultaten daarvan wel wisten om te zetten in de praktijk van meer overtuigend muziek luisteren en beleven.
Want ondanks de verschillen in die ontwikkelingen, is het resultaat dat de oren blij maakt in essentie altijd hetzelfde: ze herkennen overtuigende muziekweergave, daar waar dat nooit zo vanzelfsprekend is!

Kwetsbaar als een pasgeboren baby

"Een high-end geluidsinstallatie is zo kwetsbaar als een pasgeboren baby", is een uitspraak die ik in audioland weleens voorbij hoorde komen als de meerwaarde van het consumentenaandeel gekend en op waarde geschat wordt. En het is wel een terechte uitspraak, zo zal menig liefhebber kunnen beamen.
Maar misschien is een high-end set nog wel kwetsbaarder: ongeveer zo kwetsbaar als een te vroeg geboren baby.

Er is nòg een overeenkomst, tamelijk hoopvol ook:
Met de juiste en speciale verzorging groeien ze uit tot hetgeen ze behoren te worden.

Aan de andere kant hoeft er ook maar net iets te gebeuren, en de bovengemiddelde synergie van een met zorg opgestelde en op alle punten geoptimaliseerde high-end audioset wordt gereduceerd tot een level dat qua evenwicht, coherentie en muzikaliteit gelukkig nog kan concurreren met de betere hi-fi consumentenelectronica.

Wanneer je hiermee zelf in de praktijk wordt geconfronteerd, kun je jezelf inderdaad gaan afvragen waarom er zoveel ophef over al dat high-end geklets moet worden gemaakt.
Het houdt immers niet zoveel in. Dat kan bijvoorbeeld blijken uit de weergave van buurman's audioset, die makkelijk vijfmaal zoveel kostte als de jouwe, maar nauwelijks beter klinkt als je eerlijk bent, en zeker niet op alle punten tegelijk en al helemaal niet vijf keer zo goed!
Maak jezelf nu niet gelijk al te blij als je zoiets inderdaad meemaakt: je buurman zou meer een apparatuurliefhebber dan een muziekliefhebber kunnen zijn. Als hij niet voortdurend langsrijdende treinen, onweer en opstijgende straalvliegtuigen laat horen via de geluidsinstallatie, kan hij ook best muzikale ambities hebben met zijn geluidsinstallatie. In dat geval is hij blijkbaar (nog) niet in staat om de muzikale prestaties van zijn systeem op het potentieel aanwezige prestatieniveau te krijgen.

Als hem dat nu wel was gelukt, had jij misschien je eerste high-end luisterervaring kunnen ondergaan, en die zul je zeker nooit meer vergeten...
Ook zul je naderhand ook nooit meer hoeven te twijfelen over de legitimiteit van echte 'high-end audio'!


naar boven





Logica en Wijsheid in de zoektocht

Logica dicteert dat de zoektocht naar de oorzaak of oorzaken van ieder willekeurig probleem in de muziekweergave bij voorkeur dient te beginnen met het identificeren van de meest voor de hand liggende oorzaak. Eenmaal aangepakt kan nog verder worden gezocht naar 'dieper liggende', of minder voor de hand liggende oorzaken, omdat eenzelfde probleem best door verschillende factoren tegelijk kan worden veroorzaakt.

Het kan een nachtmerrie-achtige zoektocht zijn, wanneer je gehoormatig vast kunt stellen dat er duidelijk iets mis is met de weergave, maar niet onmiddellijk kunt vaststellen WAAROP dit precies is terug te voeren.
Zoiets kan voorvallen nadat je je geluidsinstallatie tijdelijk hebt afgebroken om een of andere reden, en dan weer opnieuw gaat opstellen. Maak in zulke gevallen altijd notitie van de parameters en factoren die je hebt verandert tov de vorige opstelling, ook de zgn. kleine of onbetekenende. Mogelijk is één of meer van die factoren verantwoordelijk voor het vastgestelde probleem, en kan de zoektocht snel worden afgerond.

Er kan, zo kun je ook wel opmaken uit talloze onafhankelijke bronnen over high-end audio, het nodige door de eindgebruiker worden veronachtzaamd of verstoord, zonder dat zoiets meteen al in een ronduit slecht geluid resulteert. Toch zal elke veronachtzaming een zeker negatief effect hebben op een of meer aspecten van de muzikale presentatie, en dat betekent zodoende een onnodige verslechtering van die prestaties.

Onnodig, omdat het hier aspecten en opstellingscriteria betreft die 'onder verantwoordelijkheid vallen' van jou, als eindgebruiker.
Natuurlijk spreekt niemand je aan op die verantwoordelijkheid als je deze veronachtzaamd, hoewel 'fatsoenlijke' audiofielen de neiging hebben om elkaar te helpen als ze zulke problemen tegenkomen bij collega's.

Een ervaren muziekliefhebber is zich meestal terdege bewust van het synergetische belang van elk detail, dat op de een of andere manier van invloed kan zijn op de weergave van het systeem.
Het streven naar symmetrie heeft daarom niet alleen maar betrekking op de tastbare zaken die inmiddels uitgebreid aan de orde zijn gekomen, maar ook op het besef dat alle details in feite evenveel aandacht nodig hebben om "zinvol" te kunnen zijn.
Zinvol is een maatregel pas (in de context van het streven naar high-end audio) als de uitwerking ervan ook positief geïntegreerd kan worden met het systeem als geheel.

De maatregel komt niet alleen als individueel aanwijsbare positieve bijdrage aan een of ander aspect van weergave tot uitdrukking. De maatregel mag daarnaast niet tegelijk ook aanleiding zijn voor een sonische keerzijde elders in de weergave.

De maatregel valt liever nergens op in negatieve zin, maar dient tegelijkertijd wel de weergave ongemerkt gemakkelijker en completer maken.
"Opvallen", positief of negatief, is niet per definitie 'high-end' of strevenswaardig.

Een vier weken durende sonische nachtmerrie, als gevolg van de foutieve aardingsmethode na een hernieuwde opstelling van de set, illustreerde voor mij aan den lijve de consequenties van ogenschijnlijk kleine maatregelen in het gebied van de randvoorwaarden voor audio, die grote consequenties in de muzikale presentatie kunnen hebben.

Het illustreerde ook de soms moeizame en langdurige weg terug naar het vinden van de (meestal zelf geïntroduceerde) oorzaak of oorzaken van de verminderde prestaties.
Maar bovenal toont het de kwetsbaarheid van geoptimaliseerde high-end audio aan -- kwetsbaar als een pasgeboren baby....

Een Moraal?

Geen moraal; maar wel een duidelijke conclusie...

Allereerst is het wijs om voor jezelf vast te stellen tot welk van de twee groepen eindgebruikers je behoort of wenst te behoren: tot de passieve of tot de actieve muziekliefhebbers.

Als je jezelf bij de eerste groep kunt indelen, heb je wellicht het meeste baat bij een goede hi-fi geluidsinstallatie, die ook bij een wat minder aandachtige opstelling en aansluiting tot acceptabele muzikale prestaties in staat is.

Iedereen die zich wil scharen onder de tweede groep van muziekliefhebbers accepteert vanzelfsprekend ook 'het 'eindgebruikersaandeel' dat in dit artikel werd besproken, met name in zijn hoedanigheid van het bewaken van symmetrie.

Het is heel goed mogelijk om dat gebruikersaandeel verder te nuanceren, en om dan niet zover te gaan als de echte 'cracks' wensen te gaan. Je weet nu in elk geval dat de high-end prestaties van je systeem een duidelijk verband kunnen houden met het door jezelf ingebrachte eindgebruikersaandeel!

Met name bij het verkrijgen en behouden van symmetrie en bij het oplossen van problemen die kunnen ontstaan als gevolg van de actieve wisselwerking met je liefhebberij.

Nagenoeg alle foto's in de rechter kolom
laten situaties zien waarin een eindgebruiker
met succes alle aspecten van symmetrie
correct kon implementeren en/of behouden.

Er is ook op het internet voldoende informatie beschikbaar over dit alles, zodat de meeste kennis uiteindelijk wel autodidactisch kan worden verkregen, maar daarvoor is wel jouw expliciete tijd en inzet nodig.

In feite verkoos ik 35 jaar geleden deze selfmade weg, maar dan zonder enig besef van het te volgen traject, en dat is allemaal erg interessant en leerzaam geweest, maar ook taai, langdurig en tamelijk gedisciplineerd. Vooral voor wat betreft het handhaven van consequentheid in de experimenten — een enigszins wetenschappelijke houding en zorgvuldigheid is wel vereist, als je kennis op eigen kracht vergaard werd en getoetst moet worden. Als je een 'chaoot' bent, of iemand die snel opgeeft, of iemand die niet het geduld zal kunnen opbrengen om met een project helemaal tot het einde door te gaan — als je jezelf hierin herkent, is de selfmade weg waarschijnlijk niet de meest verstandige weg om te volgen.

Dergelijke persoonlijke eigenschappen staan betrouwbare onderzoeksresultaten, consequente werkmethoden en daadwerkelijk hoorbare en structurele vooruitgang van de geluidskwaliteit in de weg, en leiden meestal tot het tegenovergestelde: tegenstrijdige bevindingen als gevolg van willekeurig gekozen en ongestructureerde werkmethoden.

Dit alles zal uiteindelijk uitmonden in frustratie over 'high-end' en geluidsweergave, en misschien zelfs in een afkeer van de hele materie en het beëindigen van een hobby.

In zo'n geval ga je waarschijnlijk een beter en bevredigender resultaat boeken als je een goede relatie aanknoopt met een echte high-end speciaalzaak, met een externe adviseur of met ervaren audio-forumgenoten. Je mag verwachten dat deze mensen zowel over bovengenoemde kwaliteiten als over expertise kunnen beschikken, en net zo succesvol zijn in het delen of verkopen van hun 'maatwerk' als in het opbouwen van een goede zakelijke, adviserende relatie met jou, als klant.
Bovenal — en dat lijkt misschien absurd gesteld maar is het niettemin niet — luisteren deze mensen in hun eigen vrije tijd nog steeds naar muziek!

Veel hifi-winkeliers vertelden me in de loop der jaren dat ze thuis zelf nauwelijks nog de behoefte voelen om nog lekker naar muziek te gaan zitten luisteren, "aangezien zij al de hele dag met muziek omringd zijn...."
In mijn hele loopbaan in de audio vertegenwoordigt dit gegeven de meest teleurstellende en banale status-quo.

De kwaliteit van de apparatuur is op de meeste punten onvergelijkbaar met, en ook beter dan die van 30 jaar geleden, maar de kwaliteit van de begeleiding, de aard van de opgebouwde vertrouwensrelatie en het succesvol optimaliseren van de geluidsinstallatie door de speciaalzaak is niet in gelijke mate meegegroeid. In het bijzonder is de praktische toepassing van akoestische theorie een teleurstellende aangelegenheid, als je daarvoor je high-end dealer wilt raadplegen. Tegenstrijdige adviezen, ontoereikende adviezen of echte verzinsels -- alles wordt uit de kast getrokken om maar niet te hoeven toegeven dat met name die akoestiek een vaag maar extreem belangrijk aandachtsgebied behoort te zijn....

En dat is op zijn beurt ook weer verklaarbaar, want de gemiddelde dealer zoekt apparatuur te verkopen, en zolang men dit kan doen in een situatie waarin akoestiek vijandig terugwerkt op de weergave, is de kans groot dat de liefhebber zal terugkomen, aangezien op termijn geen enkel apparaat bevredigend kan zijn in een akoestisch gebrekkige ruimte.

Binnen ReadScapes zijn de nodige artikelen
gewijd aan de rol van akoestiek.
Ze zijn HIER samengebracht.

Toine Dingemans, 14 oktober 2017.



naar boven