De bouw: een raamwerk op de muur

Een basstrap behelst in essentie niet veel meer
dan een welbewust gecreëerde holle ruimte,
die met een speciaal frontpaneel wordt afgesloten.

Grondvoorwaarde is ALTIJD dat de holle ruimte aan alle kanten volledig gesloten is,
met uitzondering van de voorzijde,
die van een perforatie of van luchtspleten kan zijn voorzien.

Deze holle ruimte kan, in zijn eenvoudigste vorm, bestaan uit een enkele kamerhoek.

Een kamerhoog paneel dat onder 45° voor die hoek wordt geplaatst, zal de achterliggende driehoekige ruimte afsluiten.

Op deze manier gebouwd heet deze basstrap dan een "staande cornertrap".

Het frontpaneel kan ofwel in zijn geheel afneembaar worden geplaatst, op een van tevoren geplaatst raamwerk op de muur, ofwel het kan vast worden aangebouwd aan de muur.

Een afneembare variant is altijd zinvoller, omdat zo werkzaamheden achteraf mogelijk zijn en bij een eventuele verhuizing kan het frontpaneel worden meegenomen naar een volgende locatie voor hernieuwde toepassing.




3D-tekeningen uit een simulatie, hieronder, plus de foto rechts tonen een raamwerk voor een cornertrap.

 

De beoogde breedte van het frontpaneel definieert uiteraard de afstand die de lijst uit de hoek geplaatst dient te worden.
Op zijn beurt definieert deze afstand dan weer de maximale diepte van de variabele holle ruimte.
Natuurlijk kun je bij het ontwerpen ook de maximale diepte die moet worden gerealiseerd hanteren,
van waaruit dan een zekere breedte van de voorplaat kan worden afgeleid.

Een raamwerk is niets anders dan een voldoende stevige lijst, die voldoende stevig met de muur en de vloer kan worden verbonden.
Wanneer deze lijst nu zou worden afgesloten door er een plaat triplex tegenaan te schroeven, ontstaat vanzelf de afgesloten holle ruimte.
Deze constructie wordt "paneelabsorber" genoemd.

Het verdient altijd aanbeveling om de binnenzijde van zulke raamwerken goed luchtdicht af te kitten.
Er moet altijd gestreefd worden naar een luchtdichte holle ruimte!
De enige toegestane "lekkage" is die welke via het frontpaneel van een afgestemde basstrap verloopt...

Ook een volledige voor- of achterwand kan worden ingericht voor bass-management.
Onderstaande foto's tonen zo'n aanpak in een kelderruimte die het van zichzelf zonder enige natuurlijke laagabsorptie moet doen.

Vaak worden de inwendige ruimtes van een enkele cornertrap, maar zeker ook van kamerbrede of kamerhoge wandelementen,
zoals hierboven getoond, in twee of meer gescheiden delen onderverdeeld.

In navolgende tekening en de foto's hierboven is dit duidelijk te zien.





De holle ruimte wordt hierboven door middel van een tussenschot in twee compartimenten verdeeld, waardoor eventueel twee (of meer)
gescheiden basstraps boven elkaar ontstaan, die desgewenst ook van een verschillende afstemming kunnen worden voorzien.
Meestal gebeurt dat ook daadwerkelijk, om het spreidingsgebied van het totale absorptievermogen van alle basstrap samen te realiseren.

Er is dan sprake van "een cascade van elkaar deels overlappende afstemmingen".
Bij de muziekruimtes in deze foto's wordt dit principe eveneens toegepast.
De meeste afstemming zijn verschillend, en vullen zo de gemeten absorptiebehoefte van de ruimte aan.

Het is verstandig om raamwerken stevig te verankeren aan vloer, plafond en/of muur indien van toepassing.
Raamwerken moeten een flinke belasting kunnen ondersteunen, in de vorm van frontpanelen met latten.
Het gewicht van een frontpaneel zal bij toepassing van latdieptes boven 5cm snel oplopen!

In de simulatietekeningen is dit raamwerk gemaakt uit balken van 50x50mm, driehoekig, opdat een hoek van 45°
met de muur wordt gemaakt, en er tegelijk een vlak contactoppervlak ontstaat voor montage van het frontpaneel.


naar boven






De bouw: het minerale wolpakket

Direct achterop het nog te monteren frontpaneel -- dus pal achter de latten zelf -- wordt een goed verpakt pakket
van minerale wol aangebracht. Dit kan op verschillende manieren, zoals blijkt uit navolgende afbeeldingen en foto's.

Het wolpakket bestaat uit medium-density plaatmateriaal van minerale wol, zoals Rockwool Multiboard
of soortgelijke gevel- en wandisolatieplaten met gemiddelde densiteit (D40-D80).

Het dient op de een of andere manier behoorlijk onbeweeglijk IN de lijst te worden aangebracht.
De voorzijde van het wolpakket dient parallel te lopen met de voorzijde van de lijst.
Ofwel: het wolpakket zit direct tegen de achterzijde van de latten, met hoogstens nog de vezeldichte laag daartussen.

De dikte van het wolpakket varieert tussen 40 en 150mm, afhankelijk van de diepte van de holle ruimte en
de daarmee samenhangende afstemfrequentie. De verzameling bouwplannen dit je kunt downloaden laat
dit verband goed zien, en vormt een aanknopingspunt om zelf de juiste dikte te kiezen bij eigen ontwerpen.

Het is ook mogelijk om het wolpakket, al of niet al ingepakt in vezeldichte stof, eerst aan het frontpaneel te bevestigen,
om het vervolgens in zijn geheel op het raamwerk te plaatsen.

De volgende twee foto's laten deze methode zien.

De bouw: het frontpaneel met de latten

De tekening hieronder toont een gedeeltelijk voltooid frontpaneel met latten, die op geringe afstand van elkaar
direct op de lijst worden geschroefd.

Het frontpaneel zal, dankzij deze bouwwijze, dus niet-afneembaar kunnen zijn.





Hieronder zie je voorbeelden van frontpanelen die wel afneembaar (verhuisbaar) zijn, hoewel ook zwaar!





In de tekening hieronder wordt, wellicht ten overvloede, nog eens het principe van de voltooide lattenabsorber getoond.





Indien bij een lattenabsorber (maar niet bij een paneelabsorber) het wolpakket uit minerale wol bestaat, dan
zal wel duidelijk zijn dat het vezeldicht moet worden ingepakt voor de montage.
Tussen de latten zitten luchtspleten, waarlangs de minerale wol direct met de lucht in de kamer in contact zou staan,
waardoor er in principe wolvezels vanuit de basstrap in de kamer terecht kunnen komen.

Bij gebruik van alternatieve wolpakketten, zoals Akotherm, dat ook in het zwart verkrijgbaar is, is vezeldichte stof NIET nodig!
Dat is evenmin nodig bij toepassing van vlaswol.

Het wolpakket moet vóór de montage reeds vezeldicht worden ingepakt, zoals op de foto's meestal het geval is, of de vezeldichte laag
zal voor het monteren van de latten moeten worden aangebracht, zoals in bovenstaande tekening het geval zou zijn.

Een bijkomstigheid van de vezeldichte laag is, bij een juiste keuze, het voorkomen van doorschijnen van de gelige kleur van het minerale wolpakket.
Je wil die gelige gloed van steenwol niet gaan zien als je straks voor het eerst op je gemak zit te luisteren...


naar boven






Fotoverslag: de bouw van frontpanelen

Hieronder wordt de typische bouw van frontpanelen voor basstraps getoond.
Allereerst het benodigde (aanzienlijke) houtpakket met de latten en de driehoekige profielen voor muurmontage.

De latten worden op een specifieke afstand van elkaar aangebracht OP of IN een geprefabiceerde lijst.
Daarvan zijn er op onderstaande foto twee te zien.

Met name de afstand tussen de latten, zoals vermeld in het bouwplan,
moet zeer nauwkeurig worden aangehouden, om te voorkomen
dat de werkelijke afstemming teveel zal afwijken van de beoogde.

Latafstand definieert de breedte van één luchtspleet in de basstrap.


Het gemakkelijkste zal het zijn om een mal te hebben, waarmee steeds precies de juiste latafstand kan worden gegarandeerd.
De foto's hieronder laten precies zien wat de bedoeling is.

 

boven en hieronder:
De latten worden eerst met behulp van afstandplaatjes op correcte onderlinge afstand geschroefd en gelijmd op de uiteinden.

alleen hierboven rechts:
Bij lange latlengtes is het altijd nodig om extra, eveneens met afstandsplaatjes correct aangebrachte ondersteuningen
toe te passen. Hier is sprake van 4 extra ondersteuningspunten over de volle lengte, die in dit geval kamerhoog is.

Je ziet nu waarom tweedeling van met name kamerhoge frontpanelen niet zo vergezocht is: het gewicht van zulke constructies
valt gemakkelijk hoog uit.
Daar staat tegenover dat het slechts éénmaal rechtop gezet hoeft te worden en het scheelt wel veel werk als het uit één stuk kan...

Het blijkt weleens nodig te zijn om rekening te houden met aanwezige objecten, in de hoek waar de cornertrap moet worden aangebracht.
Hieronder moest rekening worden gehouden met de aanwezigheid van verwarmingsbuizen.

Onderstaande foto's tonen een voltooid frontpaneel dat, in deze vorm, ook volledig verhuisbaar is.
De uitsparingen voor de cv-buizen zijn duidelijk zichtbaar.

Verhuisbaarheid is hier mede te danken aan de nog relatief geringe latdiepte, die zo ook een relatief laag totaalgewicht
mogelijk maakte, bij een toch wel forse lengtemaat.

De bouwer van deze frontpanelen heeft ervoor gekozen om het wolpakket achterop het frontpaneel te bevestigen.
Zelfs eenmalige verwerking van minerale wol vereist gezichts- en adembescherming, alsmede handschoenen...

Na het plaatsen van het frontpaneel van de cornertrap op een liggende basstrap die eerder al aan de muur werd verankerd,
ziet het geheel er gelijk al behoorlijk netjes uit!

Onder de cornertraps, die dus niet volledig kamerhoog zijn, is reeds een diepe, horizontale liggende basstrap gebouwd,
waarover verderop meer. Zie de drie volgende foto's...

Ook de frontpanelen met de vurenhouten latten hebben een plaats gekregen in achterwand van de muziekruimte.
Zie de 2 foto's hieronder








En dat is alles...
Behalve misschien nog de fraaiere zichtafwerking, waarvoor de eigen creativiteit kan worden aangesproken,
zolang het basisprincipe overeind blijft.
De volgende 3 foto's laten zien wat de eigenaar uiteindelijk ervan heeft willen maken...

Gebleken is meermalen dat je goed moet oppassen bij het verven.
Smalle luchtspleten verf je gemakkelijk dicht !

naar boven

De bouw: een horizontaal hangende basstrap

Een nogal vaak toegepaste variant van de afgestemde basstrap is de horizontaal hangende
of liggende basstrap, kortweg de horizontale basstrap.
Heel vaakt maakt zo'n basstrap deel uit van een volledige wandbehandeling met basstraps.
De tekening voor zo'n wand kun je hieronder zien. In dit artikel kom je tevens de foto's tegen van deze wand.




De bouwtechnische implicaties voor hangend of liggend verschillen ingrijpend! Bij installatie van een liggende basstrap
zijn niet de hulpmiddelen, krachtsinspanningen en -vereisten nodig, zoals bij de hangende basstrap.
Dat ligt, voor alle duidelijkheid, vooral aan het eindgewicht van de constructie.
Wanneer er, zoals boven, een volledige wandbehandeling is voorzien, zal het totale raamwerk voor die wand voldoende
dragende ondersteuning bieden voor alle elementen op die wand.

Horizontaal hangende of liggende basstraps worden altijd toegepast om diepe afstemmingen op de voor- en achterwand mee te realiseren.
Dat zal niet lukken met cornertraps, ook niet als ze erg diep zouden zijn.
Het lukt evenmin met ondiepe basstraps (dwz < 50cm).

Onderstaande illustratie toont drie bouwstadia van de horizontaal hangende basstrap.
Deze stadia zijn in essentie identiek aan die van de eerder getoonde basstraps, hoewel de constructieve vereisten kunnen verschillen.

Het begint weer met een houten raamwerk, bestaande uit minimaal 50x50mm balken, stevig verankerd aan de muur.
Er zal heel vaak een aanzienlijk gewicht aan worden opgehangen, want bij diep afgestemde basstraps zullen er automatisch
latten worden toegepast, die 10 tot 15cm diep kunnen zijn!

De onderzijde van de omkasting wordt gevormd door een houten bodemplaat van 8-18mm mdf
of een ander gesloten plaatmateriaal naar keuze.

Het kan een goed idee zijn om ook de zij- en achterwand van een diepe holle ruimte (>30cm)
te voorzien van high-density minerale wol, zoals de tekeningen al laten zien.
Dit is echter optioneel; je kunt er ook achteraf nog mee experimenteren, als er meer absorptie nodig zou zijn...

IN de lijst op de muur, precies parallel met de voorzijde van het frame, wordt dan het feitelijke wolpakket geplaatst.
Het kan ook tegen de achterkant van het frontpaneel worden bevestigd.

Dit wolpakket is uiteraard niet optioneel !!!

Als laatste worden nu de latten, één voor één, gemonteerd met de voorgeschreven afstand er tussenin.
De tekeningen laten wederom een niet-afneembaar frontpaneel zien.

Fotoverslag: een liggende basstrap

Hieronder foto's van de bouw van een kamerbrede liggende en van kamerhoge staande elementen,
beide deel uitmakend van een complete wandbehandeling.

De locatie voor de liggende basstrap zal de achterwand zijn - de wand achter de luisteraar - want dat is altijd de beste plek
om de diepste afstemmingen te realiseren, die in de ruimte moeten worden toegepast als akoestische correctiemaatregelen.
De liggende basstrap kent geen grote constructieve uitdagingen ivm het te dragen gewicht.
Dat is zeker een voor de hand liggende reden om de allerdiepste afstemfrequenties (50Hz en lager) te realiseren,
zonder al te zware constructies voor hangende elementen te hoeven bedenken en uitvoeren.

De bouwer koos ervoor een frontpaneel te bouwen dat de volledige kamerbreedte in drie delen verdeeld.
De opbouw omvat dan prefabricatie van drie frontpanelen, zodat ze uitneembaar en verhuisbaar kunnen zijn.

Onderstaande foto toont het kamerbrede frontpaneel in aanbouw, bestaande uit drie losse segmenten.

De reden voor de driedeling is allereerst het gewicht per segment.
Dit blijft zo prima hanteerbaar, hoewel de elementen individueel nog zwaar genoeg blijken.

De tweede reden is, dat de drie segmenten zodanig geplaatst worden, dat er vanuit de de twee buitensegmenten
naar de zijwand toe een klein verloop in de diepte van de holle ruimte zal worden aangebracht.
Afgezien van de optische waarde na eindafwerking, kan het werkgebied van de basstrap zo iets wordt vergroot.
De diepte zal toenemen naar de hoeken, waar diepte en afstemming het best in rendement kunnen worden omgezet!

De foto's hieronder laten zien hoe dit in zijn werk gaat.
Merk ook op dat het gewicht van de cornertrap prima kan rusten op de liggende basstrap.
Nu zie je meteen waarom toepassing van echt diepe basstraps zoveel fysieke ruimte kost...

Koppeling van de drie segmenten is niet al te moeilijk te bedenken.
De oplossing die deze bouwer heeft gevonden lijkt simpel en misschien ontoereikend,
maar de echte stevigheid en samenhang van de constructie komt later in orde...

Na installatie van het steenwolpakket kan de basstrap hermetisch worden gesloten met een bovenpaneel.
Dit bovenpaneel, tevens afneembaar, is op een simpele manier verantwoordelijk voor de structurele integriteit van het geheel.

In een later stadium zullen op de liggende basstrap diffuserpanelen worden geplaatst, die dan meteen
op de juiste hoogte zullen komen, en niet separaat aan de muur hoeven te worden opgehangen.
Ook makkelijk verhuisbaar...

De staande basstraps in de hoeken, zoals te zien in onderstaande serie foto's, maken deel uit
van een volledige wandbehandeling.
Het raamwerk verzorgt de benodigde draagkracht voor alle elementen.




















naar boven

De bouw: een mobiele basstrap

Het is mogelijk om de hierboven beschreven basstraps te bouwen als geheel verplaatsbare modules. Het gewicht zal uiteindelijk zeker een factor van belang worden.
Afhankelijk van de redenen voor de mobiliteit kunnen zwenkwielen eventueel uitkomst bieden.

Hieronder enkele foto's van een mobiele basstrap.

De totale diepte bedraagt 60cm.
De hoogte van de module is 100cm.
Die hoogte markeert wel de grens van handelbaarheid vanwege de flinke latdiepte,
terwijl stapeling 2 hoog nog te realiseren is.

De bouw: 4 belangrijke parameters
tevens legenda bij de standaard bouwplannen van lattenabsorbers in download-4

Er hangen altijd vier parameters samen met de constructie van een lattenabsorber.
Samen bepalen ze de uiteindelijke afstemming of resonantiefrequentie van de basstrap.

1. Latbreedte

2. Latdiepte

3. Latafstand

4. Diepte holle ruimte

De eerste 3 parameters definiëren samen de hoedanigheid van de frontplaat.
Parameter 4 definieert de diepte van de holle ruimte achter de latten.

De combinatie van deze 4 levert een afstemming op.

een klein zijspoortje:

Uit het bovenstaande volgt dat een afneembaar gemaakt frontpaneel zomaar voor een andere afstemming zal zorgen,
indien het voor een holle ruimte met een andere diepte zou worden geplaatst!

Door willekeurig 1 van de 4 parameters te wijzigen ontstaat sowieso direct een andere afstemming.

Van die mogelijkheid kan nuttig gebruik worden gemaakt bij het onderverdelen van bijv. een kamerbrede horizontale basstrap
in drie gescheiden secties. Hoewel het frontpaneel optisch hetzelfde kan blijven over de volle breedte, kan iedere inwendige sectie
toch over een verschillende afstemming beschikken, indien alleen de inwendige diepte van de holle ruimte
in die sectie wordt gewijzigd.

Zoiets is bijvoorbeeld mogelijk door simpelweg een 'valse' achterwand in de holle ruimte van die sectie te plaatsen...

Na dit zijspoor verder met de 4 parameters.
Ze worden in onderstaand standaard bouwplan voor een lattenabsorber nogmaals opgevoerd.

Bouwplannen voor basstraps die via de downloadpagina worden aangeboden zijn allemaal, zoals in bovenstaand schema, van de vier
parameters voorzien, alsmede van de dikte van het wolpakket en de afstemfrequentie van de resonator die dan ontstaat.
Er is bij deze download met bouwplannen zeker niet in alle afstemmingen voorzien.
Mogelijk moet je zelf aan de slag met de rekenmodule.

Die module is eveneens te downloaden en maakt het eenvoudig om elk van de 4 parameters naar wens te optimaliseren
en te wijzigen. De afstemfrequentie past zich daaraan onmiddellijk aan.

Al doende zal dan snel duidelijk worden dat je bijv. nooit een basstrap op 35Hz kunt afstemmen als de holle ruimte
niet meer dan 60cm diep kan worden.
Eenzelfde afstemming op 35Hz zal ook met een latafstand van meer dan 5mm niet meer te realiseren zijn.
Je ontdekt het allemaal vanzelf wel...





Enkele waardevolle aanvullingen over "latten"
en de andere parameters:

• Het standaard bouwplan suggereert verhoudingsgewijs platte en brede latten, maar in de praktijk komen die zelden voor. De latten die in de praktijk het vaakst worden toegepast zijn juist relatief diep en smal! Dit heb je ook in de foto's goed kunnen zien...
  Dus een 7cm brede en 2cm hoge lat kan worden voorgeschreven, net als een 2cm brede en 7cm hoge lat.
  Het is maar net welke afstemming er moet worden gerealiseerd.
  
  
  Het standaard bouwplan is uitsluitend bedoeld om een principe te duiden,
  maar niet om schaalcorrect te zijn...!!
  
  
  
  
  
• De diepte van de holle ruimte wordt bepaald door de afstand tussen de achterzijde van de latten en de muur (of een massieve, maar valse achterwand). De tekening is daar duidelijk in.
  
  Het betekent in de praktijk dat de totale diepte van een basstrap beduidend dieper kan worden dan de diepte van de holle ruimte alleen.
  Aan die diepte moet namelijk ook nog de parameter latdiepte worden toegevoegd. Aangezien het soms latten betreft tot 15 cm diep, zal ook de totale constructie navenant dieper moeten worden.
  
  Een basstrap met een holle ruimte van 55cm kan uitwendig
  dus zomaar 65 of 70cm diep worden.
  
  
  
  
  
• Nauwkeurigheid bij de parameter latafstand is het allerbelangrijkste!!!
  Zelfs een minimale afwijking van de parameter latafstand levert gelijk een flink gewijzigde afstemming op.
  
  Grotere latafstanden leveren altijd hogere afstemmingen.
  
  Alle mogelijke moeite moet worden gedaan om deze latafstand nauwkeurig over te brengen op het frontpaneel.
  Het gebruik van een mal of afstandplaatjes is onontkoombaar.
  
  
  
  
  
• De parameter latbreedte is ook belangrijk, maar lang niet zo foutgevoelig.
  
  In de praktijk komt latbreedte namelijk meestal overeen met een gemakkelijk in de handel verkrijgbare plaatdikte mdf of ander plaatmateriaal.
  
  Bij het zelf berekenen van basstraps met behulp van de rekenmodule kun je bij het ingeven van de latbreedte het beste uitgaan van een standaard verkrijgbare plaatdiktes van het materiaal naar keuze.
  Als je zou uitgaan van onbestaanbare tussenmaten, doe je dat feitelijk alleen maar om een gewenste afstemming te kunnen realiseren. Dat kun je dan beter doen door nog wat verder met latdiepte of de diepte van de holle ruimte te goochelen, omdat je dan wel elke gewenste maat kunt aanhouden.
  
  
  
  Rockwool Multiboard of andere medium-density steenwol is te koop onder verschillende namen. In de bouwmarkt zijn dergelijke producten soms te koop, maar zeker bij een speciaalzaak voor de bouw.
  
  Er zijn minerale wolvarianten van diverse merken te vinden, en het gaat in alle gevallen om een stevig geperste (medium-density) plaat.
  De gewenste densiteit is D40 tot D80.
  
  Het gaat hier dus niet om de bekende rollen glas- of steenwol.
  Die hebben een te lage densiteit.
  
  Medium-density platen worden toegepast bij gevelisolatie of isolatie in scheidingswanden. Deze densiteit voorkomt dat het spul uiteindelijk naar beneden zal uitzakken.
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

Tot besluit...

Met deze instructies zal het vast geen probleem meer zijn om aan de hand van een bouwplan
de juiste lattenabsorber te bouwen.

Na wat experimenteren zal ook het zelf berekenen van een gewenste afstemming, met behulp van de rekenmodule,
geen probleem opleveren.

Ik wens je daarbij veel succes!
Voor informatie en vragen: readscapes@xs4all.nl


Toine Dingemans, 27 februari 2018.


naar boven