De media en randvoorwaarden
waardoor we muziek kunnen reproduceren (onze
apparatuur, de ruimte, de locatie, het stoorniveau en
zo nog wat meer zaken), zijn onlosmakelijk verbonden
met onze mogelijkheden om muziek te ervaren. Muziek
die via verschillende geluidsinstallaties wordt
afgespeeld klinkt steeds anders, omdat we niet de
"retoriek" (de woorden) van de muziek
kunnen scheiden van de fysieke realiteit (het geluid).
Dat maakt de "weergeefsystemen" (onze
apparatuur en akoestiek) belangrijker dan we
misschien denken. Kunnen ze ons misschien meedelen
wat de opgenomen muzikanten ons proberen te vertellen?
Als muzikant heb ik (Jarrett) vaak
— tè vaak — de volgende ervaring gehad: na
een concert te hebben gegeven en de registratie
daarvan te hebben beluisterd, vroeg ik mij steeds af
wat ik miste in de opname.
Ik herinnerde mij ongelofelijke momenten en
indringende dingen die tijdens het concert
plaatsvonden, maar ze waren gewoon niet op de band
terug te vinden…. Alle noten waren daar
natuurlijk wel, maar die noten samen zijn blijkbaar
nog geen muziek.
Waar was
dan die muziek gebleven... diens bedoeling?
We kunnen het zo bekijken: op de band had deze
retoriek geen betekenis. Wanneer ik alleen de tape
zou moeten vertrouwen en niet mijn herinnering aan
het gebeuren zelf, dan zou ik nooit tot het begrip
zijn gekomen dat, zelfs hoewel het geluid goed op de
band is opgenomen, dit niet automatisch inhoudt dat
ook de muziek werd
opgenomen.
Als je een bepaalde CD hebt gehoord via een bepaalde
installatie dan betekent dat niet automatisch dat je
ook kon horen wat er op die CD staat.
We moeten meer leren
vertrouwen op de reacties van onze eigen systemen
— onze oren — dan op electronische
muzieksystemen. Dit
vergt uiteraard dat we voeling hebben met onszelf.
Mensen voor wie muziek belangrijk is willen en moeten
de bedoeling van een muziekregistratie zo dicht
mogelijk naderen, en er is maar één manier waarop
zij dit thuis kunnen
doen: door bekwaamheid te ontwikkelen in de wereld
van geluidsapparatuur. Gebruik jouw (en andermans)
oren om datgene weg te nemen wat een muzikale
waarneming van de opname in de weg staat. Uiteraard
gaat het niet alleen om de zorgvuldigheid die wordt
betracht aan de weergavekant. Echter, alleen over die
kant van de zaak heeft de
luisteraar de nodige controle. De weergavekant is wel
heel veel omvattender dan alleen de audiocomponenten
(hardware)!
Het is bijvoorbeeld aantoonbaar dat, door het correct
positioneren van de tweepolige netstekkers op CD-speler
en versterker, opnames die je altijd minder kon
waarderen plotseling favoriet kunnen worden. En dit
louter omdat de polariteit van de componenten
aandachtsloos en onjuist werd aangesloten.
En het mooiste van alles is nog wel dat je favoriete
opnamen hierdoor ook nog het
nodige aan zeggingskracht gaan winnen!
Dit
impliceert tegelijk ook dat het veronachtzamen
van een ogenschijnlijk kleine, en voor velen
wellicht betekenisloos lijkende parameter,
daadwerkelijk in staat blijkt te zijn om de
overtuigingskracht en bedoeling van de
weergegeven muziek in twee richtingen te
beïnvloeden!
Het kan dus gelukkig beide kanten op: de goede en de
ongewenste, en dat alleen door eenmalige
zorgvuldigheid na het fysiek opstellen en aansluiten
van de apparatuur!
In deze context merkte ik ooit op dat een overtuigend
presterende geluidsinstallatie in feite even
kwetsbaar is als een pasgeboren baby. Pas wanneer op
een juiste manier aan alle randvoorwaarden is voldaan,
zal zo'n baby kunnen uitgroeien tot een mens die min
of meer compleet en afgerond is.
Eén of twee vroege verstoringen
in die essentiële
randvoorwaarden, en de ontwikkeling van de baby als
geheel komt niet meer zo goed uit de verf. In het
gunstigste geval kan de verstoring achteraf nog
worden 'gerepareerd', waardoor alles nog goedkomt,
maar het zal niet vanzelf komen...
Een ander fenomeen is in deze context ook heel
interessant:
Omdat
muziek niet los kan worden gezien van haar
emotionele inhoud, kan het geluid
van een opname bepalen of je al of niet van de muziek
denkt te houden.
Maar ook, omgekeerd, kan
het gebeuren dat je niet naar bepaalde muziek
kunt luisteren waarvan je werkelijk denkt te
houden, vanwege de manier waarop deze werd opgenomen!
